جوامع اولیه یا کتب اربعه

«کتب اربعه» یا «اصول اربعه» عنوان چهار کتاب مهم حدیثی شیعه است. از این کتاب‌ها در اصطلاح عالمان متأخر با عنوان «جوامع حدیثی متقدم» یا «جوامع اولیه» نیز یاد شده‌است.

این چهار کتاب عبارت‌اند از:

۱. الکافی: گردآوری شده توسط محمد بن یعقوب کلینی (متوفای ۳۲۸ یا ۳۲۹ق)، و ۱۶۱۹۹ حدیث دارد.
۲. من لایحضره الفقیه: گردآوری شده توسط ابوجعفر محمد بن علی بن بابویه قمی ملقب به شیخ صدوق (متوفای ۳۸۱ق) و ۵۹۶۳ حدیث دارد.
۳. تهذیب الاحکام: گردآوری شده توسط ابوجعفر محمد بن الحسن طوسی معروف به شیخ طوسی (متوفای ۴۶۰ق) و ۱۳۵۹۰ حدیث دارد.
۴. الاستبصار فِیمَا اختُلف مِن الاخبار: گردآوری شده توسط شیخ طوسی است و ۵۵۱۱ حدیث دارد.

جوامع ثانویه

«جوامع ثانویه» یا «جوامع حدیثی متأخر»، عنوانی است که به سه کتاب حدیثی زیر اطلاق می‌شود:

  • الوافی، تألیف محمد محسن فیض کاشانی (متوفای ۱۰۹۱ق).
  • وسائل الشیعه فی تحصیل مسائل الشریعه اثر شیخ حرّ عاملی در برگیرنده مهم‌ترین احادیث فقه شیعه در أبواب مختلف است، که در طول ۱۸ سال نگاشته شده‌ است.
  • بحارالانوار، تألیف محمد باقر مجلسی (متوفای ۱۱۱۱ق)

مجموعه ادعیه

  • صحیفه علویه، مجموعه‌ای از دعاهای منسوب به علی بن ابیطالب، امام اول شیعیان است.
  • صحیفه سجادیه، مجموعه‌ای از دعاها و مناجات امام چهارم شیعیان، زین العابدین علی بن الحسین است.
  • مفاتیح‌الجنان مجموعه‌ای از دعاها، مناجات، زیارات، اعمال مخصوصه ایام سال و ماه و روزها است که از طرف پیامبر اسلام و ائمه شیعیان صادر شده و توسط شیخ عباس قمی جمع‌آوری و تدوین شده‌است.
  • صحیفه مهدیه، مجموعه‌ای از دعاهای منسوب به حجت بن الحسن، امام دوازدهم شیعیان است.
  • جمال الأسبوع بکمال العمل المشروع، کتابی در ادعیه از سید بن طاووس که دارای ۴۹ است.
  • مهج الدعوات و منهج العبادات، کتابی در زمینه ادعیه نوشته سید بن طاووس.

کتب فقهی

  • کشف الغطاء عن مبهمات الشریعه الغراء، تألیف: شیخ جعفر کاشف الغطاء
  • مصادر الاجتهاد و مبانی الاستنباط عند الامامیه، تألیف: سید محمدهادی غضنفری خوانساری

کتب تفسیر شیعه

قرن اول و دوم

تمام تفاسیر این دو قرن به زبان عربی است:

  • تفسیر امام باقر(ع) که ابوجارود آن‌را نقل کرده است.
  • تفسیر ابن عباس: اقوال تفسیری منسوب به عبدالله بن عباس که توسط شاگردانش جمع‌آوری شد.
  • تفسیر ابو حمزه ثمالی
  • تفسیر مقاتل بن سلیمان
  • تفسیر ابان بن تغلب
  • تفسیر علی بن مهزیار اهوازی
  • تفسیر ابن‌محبوب
  • تفسیر سعید بن جبیر

 

قرن سوم

  • تفسیر تستری: کتاب به زبان عربی و تألیف سهل بن عبدالله تستری
  • تفسیر الحبری: کتاب به زبان عربی و تألیف حسین بن حکم حبری
  • تفسیر امام حسن عسکری(ع): کتاب به زبان عربی و منسوب به امام حسن عسکری(ع)
  • تفسیر قمی: کتاب به زبان عربی و تألیف علی بن ابراهیم قمی

قرن چهارم

  • تفسیر فرات کوفی: به زبان عربی و تألیف فرات بن ابراهیم کوفی
  • تفسیر نعمانی: به زبان عربی و تألیف محمد بن ابراهیم نعمانی
  • کتاب التفسیر: به زبان عربی و تألیف محمد بن مسعود عیاشی

قرن پنجم

  • التبیان فی تفسیر القرآن: به زبان عربی و تألیف شیخ طوسی
  • تلخیص البیان فی مجازات القرآن: به زبان عربی و تألیف سید رضی
  • رسائل الشریف المرتضی: به زبان عربی و جمع‌آوری نوشته‌های تفسیری سید مرتضی
  • خصائص الوحی المبین: به زبان عربی و تألیف یحیی بن بطریق

قرن ششم

  • فقه القرآن فی شرح آیات الأحکام: به زبان عربی و تألیف قطب‌الدین راوندی
  • متشابه القرآن و مختلفه: به زبان عربی و تألیف ابن شهر آشوب
  • مجمع البیان فی تفسیر القرآن: به زبان عربی و تألیف فضل بن حسن طبرسی
  • جوامع الجامع: به زبان عربی و تألیف فضل بن حسن طبرسی
  • ‌ تفسیر روض الجنان و روح الجنان: به زبان فارسی و تألیف ابوالفتوح رازی
  • المنتخب من تفسیر التبیان: به زبان فارسی و تألیف ابن ادریس

قرن هفتم

  • نهج البیان عن کشف معانی القرآن: به زبان عربی و تألیف محمد بن حسن شیبانی
  • دقائق التأویل و حقائق التنزیل: به زبان فارسی و تألیف محمود بن محمد حسنی
  • سعد السعود: به زبان عربی و تألیف سید ابن طاووس
  • عین العبره فی غبن العتره: به زبان عربی و تألیف سید ابن طاووس

قرن هشتم

  • تفسیر المحیط الاعظم و البحر الخضم: به زبان فارسی و تألیف سید حیدر آملی
  • جلاء الاذهان و جلاء الاحزان (تفسیر گازُر): به زبان فارسی و تألیف ابوالمحاسن جرجانی

قرن نهم

  • کنز العرفان فی فقه القرآن: به زبان عربی و تألیف فاضل مقداد
  • جواهر التفسیر: به زبان عربی و تألیف ملا حسین واعظ کاشفی سبزواری
  • مواهب علیه فی تفسیر القرآن: به زبان عربی و تألیف ملا حسین واعظ کاشفی سبزواری
  • اعجاز البیان فی تفسیر ام القرآن: به زبان عربی و تألیف صدرالدین محمد قونوی

قرن دهم

  • زبده البیان فی أحکام القرآن: به زبان عربی و تألیف مقدس اردبیلی
  • تأویل الآیات الظاهره فی فضائل العتره الطاهره : به زبان عربی و تألیف شرف‌الدین استرابادی
  • سواطع الالهام فی تفسیر القرآن: به زبان عربی و تألیف ابوالفضل فیضی دکنی
  • آیات الاحکام: به زبان فارسی و تألیف سید امیر ابوالفتوح حسینی جرجانی
  • زبده التفاسیر: به زبان عربی و تألیف ملا فتح‌الله کاشانی
  • منهج الصادقین فی الزام المخالفین: به زبان عربی و تألیف ملا فتح‌الله کاشانی

قرن یازدهم

  • آیات الاحکام: به زبان عربی و تألیف محمد بن علی بن ابراهیم استرآبادی
  • تفسیر الصافی: به زبان عربی و تألیف ملا محسن فیض کاشانی
  • تفسیر الاصفی:به زبان عربی و تألیف ملامحسن فیض کاشانی
  • البرهان فی تفسیر القرآن: به زبان عربی و تألیف سید هاشم بحرانی
  • تفسیر القرآن الکریم: به زبان عربی و تألیف ملا صدرا
  • نور الثقلین: به زبان عربی و تألیف عروسی حویزی
  • مسالک الافهام الی آیات الاحکام: به زبان عربی و تألیف جواد بن سعید کاظمی
  • تفسیر شریف لاهیجی: به زبان فارسی و تألیف شریف لاهیجی
  • تفسیر المعین: به زبان عربی و تألیف محمد بن مرتضی کاشانی

قرن دوازدهم

  • کنز الدقائق و بحر الغرائب: به زبان عربی و تألیف محمد بن محمدرضا قمی مشهدی
  • الوجیز فی تفسیر القرآن العزیز: به زبان عربی و تألیف علی بن حسین عاملی

قرن سیزدهم

  • تفسیر الصراط المستقیم: به زبان عربی و تألیف سید حسین بروجردی
  • الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین: به زبان عربی و تألیف سید عبدالله شبر
  • تفسیر القرآن الکریم: به زبان عربی و تألیف سید عبدالله شبر
  • تفسیر ست سور: به زبان عربی و تألیف ملا حبیب شریف کاشانی
  • بوارق القهر فی تفسیر سوره الدهر: به زبان عربی و تألیف ملا حبیب شریف کاشانی
  • فتح القدیر: به زبان عربی و تألیف محمد بن علی شوکانی

قرن چهاردهم

  • ‌آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن: به زبان عربی و تألیف محمد جواد بلاغی
  • التفسیر الکاشف: به زبان عربی و تألیف محمدجواد مغنیه
  • تفسیر مبین: به زبان عربی و تألیف محمدجواد مغنیه
  • بیان السعاده فی مقامات العباده: به زبان عربی و تألیف سلطان محمد گنابادی
  • تقریب القرآن الی الاذهان: به زبان عربی و تألیف سید محمد حسینی شیرازی
  • تبیین القرآن: به زبان عربی و تألیف سید محمد حسینی شیرازی
  • تفسیر القرآن الکریم: به زبان عربی و تألیف سید مصطفی خمینی
  • انوار درخشان در تفسیر قرآن: به زبان فارسی و تألیف سید محمد حسینی همدانی
  • تفسیر اثنا عشری: به زبان فارسی و تألیف حسین بن احمد حسینی شاه‌عبدالعظیمی
  • تفسیر خسروی: به زبان فارسی و تألیف علی رضا میرزا خسروانی
  • تفسیر صفی: به زبان و تألیف صفی‌علیشاه
  • تفسیر عاملی: به زبان فارسی و تألیف ابراهیم عاملی
  • تفسیر آسان: به زبان فارسی و تألیف محمد جواد نجفی خمینی
  • تفسیر نوین: به زبان فارسی و تألیف محمدتقی شریعتی
  • پرتوی از قرآن: به زبان فارسی و تألیف سید محمود طالقانی
  • نفحات الرحمن به زبان عربی و فارسی و تألیف محمد بن عبدالرحیم نهاوندی
  • حجه التفاسیر و بلاغ الإکسیر: به زبان فارسی و تألیف عبدالحجت بلاغی
  • مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر: به زبان عربی و تألیف میر سید علی حائری تهرانی
  • تفسیر ام الکتاب: به زبان فارسی و تألیف سید حسن میرجهانی
  • الجدید فی تفسیر القرآن المجید: به زبان عربی و تألیف محمد سبزواری نجفی
  • ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن به زبان عربی و تألیف محمد سبزواری نجفی
  • الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز: به زبان عربی و تألیف علی محمد علی دخیل
  • مجموع الرسائل(المحکم و المتشابه): به زبان عربی و تألیف سید عبدالحسین لاری

قرن پانزدهم

  • بدایع الکلام: به زبان عربی و تألیف محمد باقر ملکی میانجی
  • البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن: به زبان عربی و تألیف محمد صادقی تهرانی
  • الفرقان فی تفسیر القرآن: به زبان عربی و تألیف محمد صادقی تهرانی
  • البیان فی تفسیر القرآن: به زبان عربی و تألیف سید ابوالقاسم خویی
  • من وحی القرآن: به زبان عربی و تألیف سید محمدحسین فضل‌الله
  • التفسیر لکتاب الله المنیر: به زبان عربی و تألیف محمد کرمی حویزی
  • من هدی القرآن: به زبان عربی و تألیف سید محمدتقی مدرسی
  • المیزان فی تفسیر القرآن: به زبان عربی و تألیف علامه طباطبایی
  • مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن: به زبان عربی و تألیف سید عبدالاعلی سبزواری
  • تفسیر تسنیم: به زبان فارسی و تألیف عبدالله جوادی آملی
  • اطیب البیان فی تفسیر القرآن: به زبان فارسی و تألیف سید عبدالحسین طیب
  • انوار العرفان فی تفسیر القرآن: به زبان فارسی و تألیف ابوالفضل داورپناه
  • تفسیر احسن الحدیث: به زبان فارسی و تألیف سید علی‌اکبر قرشی
  • تفسیر جامع: به زبان فارسی و تألیف سید محمدابراهیم بروجردی
  • تفسیر روشن: به زبان فارسی و تألیف حسن مصطفوی
  • تفسیر راهنما: به زبان فارسی و تألیف اکبر هاشمی رفسنجانی
  • تفسیر نمونه: به زبان فارسی و تألیف ناصر مکارم شیرازی
  • تفسیر نور: به زبان فارسی و تألیف محسن قرائتی
  • تفسیر کوثر: به زبان فارسی و تألیف یعقوب جعفری
  • تفسیر علیین: به زبان فارسی و تألیف عباس سید کریمی حسینی
  • نمونه بینات در‌ شان نزول آیات: به زبان فارسی و تألیف محمدباقر محقق
  • مخزن العرفان در تفسیر قرآن: به زبان فارسی و تألیف سیده نصرت امین
  • روان جاوید در تفسیر قرآن مجید: به زبان فارسی و تألیف میرزا محمد ثقفی تهرانی
  • پیام قرآن: به زبان فارسی و تألیف ناصر مکارم شیرازی
  • البصائر: به زبان فارسی و تألیف رستگار جویباری
  • التفسیر المعین للواعظین و المتعظین: به زبان عربی و تألیف محمد هویدی بغدادی
  • الموسوعه القرآنیه: به زبان عربی و تألیف جعفر شرف‌الدین
  • قاموس قرآن: به زبان فارسی و تألیف سید علی اکبر قرشی
  • تفسیر حکیم: به زبان فارسی و تألیف حسین انصاریان

کتاب‌های مهدویت

  • الزام الناصب، توسط شیخ علی بن زین العابدین بارجینی یزدی حایری
  • آثار اعتقاد به امام زمان، توسط محمد هادی قندهاری
  • آفتاب زندگانی، توسط محمد هادی قندهاری
  • دارالسلام، توسط محمود میثمی
  • در انتظار ققنوس، ترجمه مهدی علیزاده
  • عصر الظهور، توسط علی کورانی
  • الغیبه، توسط شیخ طوسی
  • الغیبه، توسط محمّد بن ابراهیم بن جعفر نعمانی
  • فرجام‌شناسی حیات انسان، توسط غلامحسین تاجری نسب
  • کمال الدین و تمام النعمه، توسط شیخ صدوق
  • ملاحم و الفتن
  • مکیال المکارم، توسط سید محمدتقی موسوی اصفهانی
  • المحجه فیما نزل فی القائم الحجّه، توسط سید هاشم بحرانی
  • معرفت امام عصر، توسط سید محمد بنی هاشمی
  • منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر، توسط لطف‌الله صافی گلپایگانی
  • نجم الثاقب، توسط میرزاحسین طبرسی نوری
  • روز رهایی (الیوم الخلاص)
  • البراهین الاثنی عشر علی وجود الامام الثانی عشر، توسط سید طیب جزایری